AS been said, water is life. Yes, no water, no life.
And because of this, water is considered a very precious commodity, a basic essential to all human activities.
Kon way tubig, tigbak, impas patatas.
What’s the beef about water all about?
Well, every LGU has its own water utilities board. The board manages the system and ensures and efficient distribution of water within the locality.
Every water connection is accounted for. Every household, and practically every drop of water is accounted for. Because water wastage is something that must be avoided at all times.
But because of the fact that water pipes are buried underground, for practical reasons, leakages and breaks could not be avoided. Hence, the use of the term systems loss.
Systems loss is one of the burdens of the consumers because they are passed on conveniently to them.
Buot ipasabot, nagbayad ang mga konsumedor sa mga sipyat o bulilyaso sa water board.
Ang mga sakop sa water board nasayod sa mga kalihokan sa patigayon sa tubig. Nasayod sila kon pila ka buok nag-gamitan sa tubig, unsa kadaghan ang gidaghanon o kakulangaon sa tubig, kinsay dako og konsumo ug uban pa.
Ngano man?
Tungod kay ilang trabaho ang pagpanday sa mga angay buhaton aron maseguro nga maayo ang pagpadagan sa patigayon sa tubig.
Kon dako ang systems loss, pasabot nga dili maayo ang pagpadagan sa sistema, ug angayan na lang nga pulihan ang naglingkod sa maong mga posisyon.
Adunay usa ka anomaliya nga nadiskobrehan sa usa ka lungsod sa Bohol.
Sa wala pa ang piniliay sa miaging tuig, nagbayad lang ang maong konsumedor sa tag 200 pesos matag bulan.
Pipila ka adlaw human sa piniliay, ug hangtod karon, nagbayad na ang maong konsumedor sa kantidad nga 1,500 matag bulan.
Gawas sa dakong balay, aduna pay ubang mga patigayon o negosyo ang maong konsumedor nga nagkinahanglan og daghang tubig matag adlaw.
Ang dakong pangutana – nganong nausab man ang kantidad human sa piniliay?
Ang tubag – kay napildi man ang kasamtangan nga Mayor og midaog ang bag-o nga Mayor.
Ikaduhang pangutana – kinsa man diay ang konsumedor nga atong gihisgotan?
Tubag – ang pamilya sa Mayor.
Buot ipasabot, napugos lang pag-parehistro ang pamilya sa Mayor sa ilang koneksiyon sa tubig human sa piniliay kay napildi man siya.
Buot ipasabot sab nga kon midaog pa ang kanhi Mayor, dili unta mausob ang kantidad sa ilang gibayad para sa konsumo sa tubig og magpadayon nga magbayad lang sa kantidad nga 200 pesos matag bulan.
Pusot-pusot ang mga pangutana niini.
Unsa man diay ang tinuod nga konsumo sa tubig sa pamilya sa Mayor?
Nganong wala man marehistro ang koneksiyon sa tubig sa pamilya sa Mayor sa wala pa ang piniliay sa miaging tuig?
Nganong gipasagdan man kini sa water board sa lungsod?
Dili ba matawag og pangawat sa tubig ang nahitabo nga gigamit ang tubig nga wala bayri sa konsumedor?
Kinsa man ang angay manubag niining maong eskandalo?
Kon ang usa ka ordinaryo o yanong konsumedor putlan sa ilang koneksiyon kon dili makabayad sa binulan nga bayronon, unsa may silot sa mogamit sa daghang tubig nga wala magbayad?
Sa paghimo niining maong lindog, on-going pa ang gihimong pag-ukay o pag-utingkay sa mga records sa maong eskandalo.
Sa akong nahibaw-an, daghan ang gisingot karon sa kahadlok sa maong eskandalo sanglit wala man sila magtuo nga mapildi ang kanhi Mayor og luwas sila sa ilang pagtago sa maong salawayong buhat. Pero kay napildi man ang ilang gilabanan, nagtuo sila nga madiskobrehan gyod kini og adunay posibilidad nga mapagan o maangin sila sa ilang pagpiyong ug wala pag-action sa maong salawayong buhat.
Unsa may gilatid sa balaod niini?
Sumala sa Art. 217 sa Revised Penal Code, “Malversation of public funds or property. — Presumption of malversation. – Any public officer who, by reason of the duties of his office, is accountable for public funds or property, shall appropriate the same, or shall take or misappropriate or shall consent, through abandonment or negligence, shall permit any other person to take such public funds or property, wholly or partially, or shall otherwise be guilty of the misappropriation or malversation of such funds or property.”
Gawas sa silot nga gipahamtang sa balaod, aduna pay laing silot nga gilatid ubos sa RA 6713.
Sa akong paminaw, adunay rason ngano nga sington gyod ang mga hingtungdan nga mga opisyales nga nagpabadlong sa ilang pagserbisyo sa katawhan.
Sa akong pagtuo, ang ilang dakong sala mao nga ilang gitugotan nga kawaton lang sa pamilya sa Mayor ang kinatibuk-ang konsumo sa tubig sulod sa 36 ka tuig nga wala nila bayari sa husto nga kantidad ang ilang nagamit nga tubig.
Angay sab nga manubag ang kanhi Mayor ingon man ang pamilya sa kanhi Mayor tungod sa ilang pagpangawkaw sa tubig sa lungsod.
Anhi nimo makita ang anomaloso ug grabe nga pangurakot sa kanhi Mayor ug sa pamilya sa kanhi Mayor.
Okay lang nila nga magbayad ang mga pobre ug yanong lungsoranon sa maong lungsod sa ilang konsumo sa tubig basta libre sila ug dili sila magbayad sa ilang konsumo sa tubig.
Kay nadiskobrehan na man kining maong pangurakot sa tubig, adunay laing pangutana.
Unsa pa man kahay laing pangurakot o pagpangawkaw nga madiskobrehan nga gihimo sa Mayor ug sa pamilya sa Mayor?
Nindot nga sundon kining maong eskandalo.
Kaniadtong nakalabay nga Miyerkoles, gihimo ang Launching sa Isda Program ni Governor Aris Aumentado.
Sa wala pa ang kalihokan sa Miyerkoles, nakita sa mga merkado sa probinsiya sa Bohol nga ang presyo sa Tamarong ug susama nga mga isda gipresyohan og tag-250 ngadto sa 260 ang matag kilo.
Pero sa buntag ug sa tibuok adlaw sa Miyerkoles, kalit lang mi-us-os ang presyo sa isda gikan sa 250-260 ngadto sa tag-150 na lang ang matag kilo.
Kon imong tan-awon, nagmalamposon ang katuyoan ni Governor Aris sa iyang Isda Program nga paus-uson ang presyo sa isda kay kalit man lang mius-os ang presyo sa isda.
Pero kon imong ayohon pagtan-aw, adunay makitang anomaliya.
Gihangyo ang mga local supplier sa kagamhanang probinsiyal nga ipaus-os ang presyo sa isda.
Ang ilang tubag – mao na gyod na ang presyo, wala na silay mahimo pa. Buot ipasabot, gibalibaran nila ang hangyo sa probinsiya.
Apan sa dihang miabot dinhi sa Tagbilaran ang isda gikan sa Zamboanga kaniadtong hapon sa Miyerkoles nga mas barato pa sa isda dinhi, mikalit lang og us-os ang presyo sa isda.
Mahimo diay ius-os ang presyo sa isda ug aduna diay silay mahimo nga mous-os kini.
Namakak diay sila sa dihang gihangyo sila sa kapitolyo.
Gawas nga namakak sila, wala nila respetohi si Governor Aris Aumentado ug gusto diay nila nga gub-on ang mga maayong plano sa gobernador mahitungod sa kanihit sa supply ug taas nga presyo sa isda dinhi.
Maayo ba kining ilang gihimo?
Dili ba diay kini usa ka pag-abuso sa katawhan?
Aduna bay mahimo ang probinsiya kon human sa Isda Program ni Gov Aris, mobalik na sab ang kamahal sa presyo sa isda?
Nindot nga sundon kini kay adunay daghang “milagro” nga gihimo sa supply ug sa presyo sa isda dinhi.
