“Ang ban sa GMO”

DEFENSE Secretary Gibo Teodoro must be doing some sort of “paukyab.”

Recall that he called China as “squatter” in the ongoing dispute in the West Philippine Sea.

He said China is squatting within the Philippine’s 200-mile exclusive economic zone (EEZ), China is illegally occupying and that makes them a squatter.

Having said that, someone said, “So?”

Kay illegal man kaha, unsa may buhaton nimo as Defense Secretary?

Pasagdan lang nimo o imong papahawaon?

Kon wa ra kay buhaton, bisan misulti na ka nga illegal ang ilang pagpuyo, para unsa man diay nang gisulti nimo kon dili nimo buhaton ang unsay angayan buhaton?

Kon ang misulti sa “squatter” dili pa Defense Secretary, seguro wa ray magtagad sa iyang gisulti, mangatawa pa tingali ang nakadungog.

Pero kon Defense Secretary na gani ang mosulti, daghan gyod ang maminaw tungod sa kataas sa iyang rangko nga opisyal sa nasod.

Unsay plano nimong buhaton Mr. Defense Secretary human nimo buhii ang pulong nga nag-squat ra diay ang China sa West Philippine Sea?

* * *

Unya karong bag-o lang, mipagawas na sab siya og order nga nagdili sa tanang mga empleyado sa Department of National Defense nga mogamit sa app nga Artificial Intelligence (AI) kay delikado kuno tungod sa gitawag niya og identity theft ug uban pa.

Ang iyang gipasabot kanang gitawag og Photo Lab nga ang original nga nawong mausab unya mogawas nga maanindot na nga tan-awon kay mo-bata ug mo-gwapa pa gyod pinaagi sa gitawag og image filter. Pwede sab sa mga lalaki ang maong app.

Delikado kuno ang Photo Lab, matod pa ni Defense Secretary.

Susmariosep.

Kon gusto gyod buhaton ang gitawag og “identity theft”, daghan nga mga paagi nga mahimo kini. Gani, gihimo na kini sa US ug sa ubang mga nasod tungod sa ka-advance sa ilang technology didto.

Nasayod ba kaha si Mr. Gibo nga nakahatag og dakong kalipay sa mga tawo ang Photo Lab, bisan pa sa kalisod sa ilang panginabuhi karon. Usbon nila ang ilang nawong unya ibutang sa Facebook og magpaabot sa mga Likes ug Comments. Kon daghan ang mo-react, labi na og makalipay nga reaction, di na masukod ang kalipay sa hingtungdan.

Unya undangon ni Mr. Gibo ang maong kalipay tungod lang sa iyang gitawag og ka-delikado niini?

Bisan gamay na lang nga kalipay taliwala sa kalisod, hilabtan pa gyod nimo Mr. Defense Secretary?

* * *

Gani, gusto sab ni Mr. Gibo nga i-ban ang Tiktok.

Delikado sab kuno ang Tiktok.

Sa mga ordinaryong tawo sa nasod, dako kaayo og kalipay ang ilang gibati tungod sa Tiktok.

Daghan ang naka-kwarta tungod sa Tiktok kay kon daghan ang views niini, maka-kwarta man ang naghimo sa maong Tiktok. Mao kini hinungdan nga mangita og mga paagi ang video creator nga maka-attract sa mga tawo ang iyang gihimong video presentation.

Either magpa-sexy o magpa-katawa. Tungod niini, daghan na kaayo nga mga video creators nga na-inila og na-popular tungod sa ilang gihimong video presentation.  Tungod sa ilang ka-popular, nahimo na sab sila nga mga ilado nga mga social media personality og gibantog sa tibuok kalibotan kay daghan na mang mag-atang sa ilang sunod nga mga video.

Buot ipasabot, ang Tiktok nakalipay sa naghimo, nakalipay sab sa mga nag-tan-aw.

Unya gusto ni Mr. Gibo nga undangon ang maong kalipay?

* * *

Maayo pa tingali nga mangita og paagi si Mr. Gibo nga maundang na ang mga atake sa mga computer hackers kay matod pa ni AFP Chief of Staff Romeo Brawner, hapit kada adlaw ang gihimong pag-atake sa mga hackers sa website sa AFP ug ubang mga opisina sa gobierno.

I suppose hackers are more dangerous to national security than Tiktokers or Photo Labers, right Mr. Gibo?

Unsa may plano nimo batok sa mga hackers sa AFP, PhilHealth ug uban pa Mr. Gibo?

* * *

Lisod sabton ang ban sa GMO.

Dunay mga LGU nga nagdili sa pagtanom sa mga GMO-seeds kay matod pa makadaot ug delikado kuno.

Pero mao kini ang importante – hangtod karon, wala pay nakita nga ebidensiya ang mga eksperto nga makadaot gyod ang GMO alang sa panglawas sa mga tawo.

Ang makadaot lang nga nakita na mao ang mga pagduda nga maoy nakahaling sa kahadlok sa mga opisyales ug maoy naka-ingon nga hasta sila, nahadlok na sab.

Tinuod ba kaha ang maong kahadlok o bunga lang sa kakulang sa kakugi sa pagtuon?

Nganong motuo man sab dayon kon walay klaro nga ebidensiya nga makadaot gyod ang GMO?

* * *

Unsa man ang dakong kahadlok batok sa GM o genetically modified nga mga pagkaon?

Matod pa sa mga tsismoso ug tsismosa, makadaot kuno sa panglawas ang GM foods kay basin kuno og ang mga genetically engineered nga mga pagkaon maka-himo og sakit nga immune na sa antibiotics?

Susmariosep.

Diha mi silingan sa una nga gituli, bisan kapila na injectioni ug anethesia, wa gyod mo-epekto. Napikal na ang Doctor ug nangutana sa amahan.

Kusog bang mo-inom og softdrinks kining imong anak?

Oo Dok, maoy tubag.

Bantog rang dili na dutlan sa anesthesia, tubag sab sa Doctor.

Husto ang Doktor o dili?

* * *

Anyway, back to GM foods.

Is there evidence that GM foods are hurtful to the human body?

None so far.

In fact, since its introduction in 1990, wala pay nakita nga ebidensiya nga delikado sa panglawas ang GM foods.

In fact, health experts are saying GM foods are as safe as non-GM foods for human consumption.

* * *

Mobalik ta sa mga LGU nga nag-ban sa GM foods.

Ang mga genetically modified nga mga pagkaon maoy resulta sa dugay na mga pagtuon o researches on how to improve harvest.

Buot ipasabot, ang GM nga mga pagkaon maoy resulta sa dugay ug makuti nga mga pagtuon aron modaghan ang ani o abot sa umahan.

Nganong modaghan man?

Kay ang mga GMO seeds mosukol na man sa mga peste, sa mga kugon o ubang tanom nga moturok sa iyang tapad ug hasta ang kakulang o sobra kadaghan sa tubig.

Dili na magkihanglan og daghan nga fertilizer, pesticides ug herbicides kay mosukol man ang tanom batok kanila. Mabuhi sab sila bisan kon dunay drought ug bisan gani kon dunay baha.

Mao kini usa sa mga diperensiya sa GMO seeds kon ikompara sa kinaraan nga mga binhi sama sa gitawag og tinigib. Ang tinigib nga semilya gamay ra og abot o yield, ug dili ka-sukol sa mga peste ug uban pa nga mga sakit sa tanom.

Ang laing diperensiya kay ang abot o harvest gikan sa GMO seeds dili mahimo nga itanom og balik, mopalit na sab og laing GMO seeds para itanom. Mao kini reklamo sa ubang mga mag-uuma sa kinaraan nga paagi kay wala na silay ibitay nga mga puso sa mais nga ilang paasohan aron dili madaot.

* * *

Tungod sa ban sa GMO, unsay resulta?

Dili na mahimo magtanom og GMO seeds o hayop so mobalik sa kinaraan nga paagi. Husto ba kini?

Ma-improve ba ang abot sa kaumahan kon gamiton lang gihapon ang kinaraan nga paagi?

Kon i-ban ang GMO, maseguro ba nga luwas ang panglawas sa katawhan pinaagi sa pagkaon nga ilang gipalit ug gikaon?

Segurado ba ang mga LGU nga nag-ban sa GMO nga ang tanang mga pagkaon nga gibaligya sa ilang lungsod o probinsiya dili GM foods?

Kinsa ang ilang gi-proteksiyonan pinaagi sa pag-ban sa GMO, ang mga mag-uuma ba o ang mga katawhan o kadtong mga tsismoso ug tsismosa lang?

Nalipay ba ang mga mag-uuma sa pag-ban sa GMO?

Diha bay public hearing nga gihimo sa wala pa i-ban ang GMO?

Gipatingog ba ang mga mag-uuma panahon sa maong public hearing kon uyon ba sila sa ban sa GMO?

Kon i-ban ang GMO, unsay alternatibo nga paagi aron modaghan ang abot sa kaumahan, aduna ba?