KUNG mokiha ka batok sa usa ka tawo, dayag na lang kana tungod kay nasuko ka niya. O ba kaha duna kay gibating inhustisya. Kasagaran negatibo gyud nga pagbati, dili malinawon.
Sukad niadtong September 1, 2017 ang Civil Cases (ug Criminal Cases nga mahimong sulbaron pinaagi sa pagbayad o negosasyon sa civil aspect niini sama sa kawat, pagpakauwaw, estafa o pagpangilad, ug susamang kaso) i-refer gilayon ngadto sa mediation human sa pre-trial (preliminary conference). Ang maong referral gimandar na sa Korte Suprema.
Apan unsa ang mediation? Kini usa ka proseso nga gilatid sa Korte Suprema aron ang mga partidos sa usa ka kaso kahatagan og higayon nga sulbaron ang ilang panagbangi pinaagi sa negosasyon nga walay daghang magastong kwarta, panahon ug kahago. Ang Korte mihatag sa mga partidos (ang mikiha ug gikiha) og 30 ka adlaw aron pagsabut-sabut tinabangan sa usa ka Mediator kinsa gibansay aron pagtabang sa mga partidos nga makakab-ot og kasabutan nga makatagbaw sa tanang hingtungdan.
Kung makab-ot ang maong kasabutan, sa boluntaryo ug gawasnong paagi, pirmahan kini sa tanang hingtungdan, ug maoy mamahimong basihanan sa pagahimoong desisyon sa husgado sulod lamang sa usa kabulan. Kon adunay abogado ang mga partidos, mahimong motabang ang maong mga abogado pagpahigayon sa sabut-sabut. Kon walay abogado ang usa sa mga partidos, mahimo siyang moinsistir nga dili paapilon ang abogado sa sabut-sabut.
Apan ayaw ninyo saypa pagsabut. Dili kini “areglo” sa kasagarang pagsabut diin adunay ma-alkanse. Pinaagi sa proseso sa Mediation pangitaon gayud ang win-win solution alang sa katagbawan sa tanan. Ang labing mahinungdanon, nga makab-ot ang kalinaw ug mag-uliay sa kabubut-on ang mga nanagbangi. Hinuon, ang mga partidos mamahimo usab nga mohukom nga dili na lang mopadayon sa proseso sa mediation ug ipadayon ang hataas ug gastosong legal battle sa husgado. Busa, boluntaryo gihapon kini nga sistema.
Subo hinuong palandungon nga ang atong katawhan wala pa maanad sa mediation. Katunga ra o ubos sa katunga sa mga kaso nga gi-refer sa mediation ang kasagaran masulbad. Labi na gyud ang mga kaso bahin sa yuta, lisud kaayong sulbaron bisan miyembro lamang sa usa ka pamilya ang nag-ilog sa kabtangan. Bisan managsuon, usahay grabe ang panag-away tungod lamang sa usa ka dupang tipik sa yuta.
Tungod ba kini sa atong kultura? Tungod ba kaha ni sa garbo? Kamo nay maghukom niana. Ang medyo sayon sulbaron nga mga kaso kadtong tali sa mga negosyante nga anad mokwenta sa mga porciento, interes, ug surcharges.
Niadtong 2015, mokabat sa 25 ka mga kasagaran gradwado sa pamalaod dinhi sa ato ang gibansay sa Philippine Judicial Academy aron mamahimong accredited mediators. Dili mokubos sa 17 ang milampos sa maong kurso ug mga rekisitos. Karon, halos 1/3 na ang miundang tungod sa nagkalain-laing hinungdan.
Adunay dyutay lamang nga honorarium ang mga mediators, apan kini usa gayud ka apostolado alang sa kalinaw (for peace and conflict resolution). Dili sayon nga trabaho. Apan makahuloganon kini, ilabi na matag higayon nga imong makita ang mga kabus nga mahuwasan sa kabudlay ug makalikay sa dagkung gastos aron lamang pagsulbad sa mga panagbangi.
Ang atong kagamhanang probinsyal sukad kaniadto, ug hangtud karon ubos kang Governor Aris Aumentado ug Vice Governor Victor Balite mipagamit sa office space alang sa atong mediation center. Usa kini ka dakung tampo aron pagpatunhay sa kalinaw ug speedy administration of justice ug pag de-clog sa atong mga korte.
Atong iampo ug manghinaut kita nga ang atong katawhan maanad na unta ug mamahimong mas bukas sa posibilidad sa malinawong pagsulbad sa mga kaso pinaagi sa mediation. Kini dali ra ug way dagkung gastos. Pili-a ang kalinaw, pili-a ang mediation.
