UBOS sa niaging administrasyon diha sa Kapitolyo, dihay mga laraw nga ang ordinansa nga gi-establisar ni kanhi Gob. Erico Aumentado ug Bise Gob. Julius Herrera, diin ilang gi-ban ang pagtanum og GMO (genetically-modified organism) dinhi sa atong probinsya, i-repeal unta tungod kay dihay mga grupo sa negosyante nga misugyot niini, ug si kanhi Gob. Art Yap mismo nga miagi usab pagka-Agriculture Secretary, giila nga pabor sa GMO.
Milihuk ang civil society sector ug hugtanong nagpetisyon nga dili idayon ang pag-repeal sa GMO-Free Ordinance. Hangtud nga naabtan na sa 2022 eleksyon og wa madayon ang maong laraw pag-repeal.
Apan ubos sa kasamtangang bag-ong administrasyon sa Kapitolyo, anaa gihapon ang hulga sa pag-repeal sa maong ordinansa tungod kay ang mga gamhanang negosyante nga nagpaluyo niini, anaa man gihapon. Duol gihapon sa mga namunoan. Busa ang mga lideres sa civil society sector, ilabi na ang mga advocates sa organic agriculture, nakigkita gilayon kang Gob. Aris Aumentado ug Bise Gob. Victor Balite aron awhagon sila nga dili idayon ang pag-repeal sa GMO-Free Ordinance ug hinuon, ipatunhay ang programa sa Organic Agiculture.
Matud sa mga tinubdan, nalipay ang mga organic agriculture advocates tungod kay atul sa ilang pagpakigkukabildo kang Gob. Aris ug Bise Gob. Victor misugot sila nga dili i-repeal, ug papiskayon pa hinuon kini ubos sa duha ka kondisyon: Una, nga kining mga organic agriculture advocates gihagit ni Gob ug Bise Gob nga pakusgon ang kalihukan sa organic agriculture dinhi sa Bohol, ug ipakita nila nga tupong o mas molabaw pa ang kita o pagka-epektibo sa organic farming kon itandi sa chemical farming.
Matud sa mga organic agriculture advocates ngadto kang Gob ug Bise Gob: “Ok kaayo Gob, Bise Gob. Salamat sa inyong pagpaminaw sa among mga yangungo. Among paningkamutan ang pagtubag sa inyong hagit”.
Sa pagkatinuod, dili na sekreto ang pagka-epektibo sa organic farming. Nasulayan ug namatud-an na kini. Nag-unang ehemplo niini ang MASIPAG (Mag-uuma ug Siyentipiko para Pag-uswag sa Agrikultura) kansang grupo didto a Segundo Distrito gipangulohan ni Padre Tata Soliano. Mao kini ang sugilanon ni Nanding, usa ka Bol-anong mag-uuma nga miyembro sa MASIPAG.
“Usa ako ka mag-uuma sa humay. Ang mga binhi nga akong gigamit mga organic seeds gikan sa MASIPAG sama sa Banoog, M359, M354, ug M204-4 nga usa ka matang sa red rice. Duna sab koy duha ka varieties sa black rice. Kining mga binhi-a ang akong gigamit tungod kay mahug nga mas barato siya sa kinatibuk-an. Bisan hagu sa sinugdanan, kon ikomparar sa akong mga silingan nga nag gamit og hybrid ug inbred nga mga binhi, mas bastante ang organic kay mogawas nga mas mahal ang dili organic kay kusog man mosuyop og mga kemikal ug pestisidyong mahal sab ang presyo. Kining mga organic seeds nga akong gigamit ug organikong pagpanguma makatabang hinuon pagpatambok sa yuta ug wala manginahanglan sa makahilong chemical fertilizers ug pesticides.
“Kapin na sa 10 ka tuig naku ning gibuhat; zero synthetic fertilizer ug zero ang makadaut nga kemikal. Kaluoy sa Dios, tambok ang yuta. Wa koy utang. Ang mga peste dili sab dakung problema tungod kay sa organic farming ang ubang insekto mao may makig-away sa mga pesteng makadaut sa atong tanum. Og kon duna say dyutayng problema, naa may natural attractants ug repellants nga atong magamit nga gikan ra pud sa mga tanaman. Ang binhi nga Banoog, pananglitan, makaambas-ambas sa abut sa mga gipanghambug nga kuno high yield sa mga nagpasiatab sa hybrid seeds. Mas bug-at pa gani ang Banoog. Ang mga dili organic nga binhi kusog mosuyop og synthetic fertilizers. Og kon mas dugay nimong gamit, mas daghang kemikal ug pestisidyo ang imong kinahanglanon aron mo-survive ang imong humay. Samtang sa organic farming, ang mga pangpatambok nga imong gamiton di ra gani mokabat og 30% sa imong gigasto sa dihang dili pa organic ang imong binhi ug pamaagi.
“Kon mokaon tag pagkaon nga dunay daghang kemikal nga gibubo, dayag na lang nga kadtong mga kemikal mahimo usab nga parte sa atong gikaon. Mosud kini sa atong sistema. Busa, kung mogamit tag hilo sa panguma, tabla ra nga hinay-hinay natong gihiloan ang atong kaugalingon, mga pamilya, ug konsumidor. Mao nga kinahanglang makaamgo kita nga sa kaulahi-an angay gyud natong hunungon ang chemical farming.
“Tinuod man nga kon mobalhin ta gikan sa chemical farming ngadto sa organic farming, ang una, ikaduha, o bisan gani ikatulong ani, medyo ubos pa ang harvest kay namawi pa man ang yuta sa iyang natural nga kahimsug. Apan sa lahutay, mas luwas alang sa atong panglawas, kinaiyahan, ug bisan sa ekonomiya ang organic farming. Napamatud-an gyud naku na mismo sa akong pagpanguma”.
Gawas sa Masipag, daghan pang mga grupo ug negosyante nga kumbisido na sa organic farming ug ila na kining gihimo sa daghan nang katuigan. Nag-una niini sila si Dr. Joe Travero, retiradong hepe sa Research sa Bohol Island State University, freelance organic farming consultant Salvio Makinano, kanhi San Miguel Mayor Bebot Pinat, Engr. Enteng Loquellano, magpapatigayon Malou Escalona ug Neneng Holt, Hardy Leopando sa Buenavista, Rey Balatayo sa Maribojoc, Robert Olaer sa Candijay, Mer Llubit sa Dimiao, NGO leader Franz Batoy, Senior Citizen leader Alvaro Gujol, kanhi ATI-Bohol Chief Dr. Carol Daquio, kanhi DENR Bohol Director Nestor Canda, Col. Titoy Cabagnot, Social Work professional Belle Jayco, Padre Warli Salise, NGO consultant Ellen Gallares, kanhi NAPC Usec Pat Ruiz, ug dili maulahi sa hands on farm management si Bokal Nanay Lucille Lagunay, kasamtangang Vice Chairman sa SP Committee on Agriculture, ug daghan pang uban nga di naku maatul og nganlan tanan.
Ang atong panultihon rong semanaha gikan mismo ni Nanding, ang Bol-anong mag-uuma: “Ma-rehabilitate na nimo ang imong uma ug mahimong totally organic sulod sa duha ka tuig. Nanginahanglan sa kakugi. Apan dili gyud naku kini ibugti sa kadaut nga mahimo sa chemical farming ngadto sa panglawas sa akong pamilya, kanako mismo, ug sa kinaiyahan. Ang natural organic technology nga gipaambit sa Masipag kanamong mga farmers, scientific gyud, pangmalungtaron, dili gastoso, ug labaw sa tanan, maamomahon sa katawhan ug kinaiyahan”.
