I GOT a big surprise last Wednesday during Gov Gwen Garcia’s Governor’s Report.
Talisay Mayor Samsam Gullas asked me about the latest in Bohol so I narrated to him Gov Aris Aumentado’s modest achievements.
Actually they are best of friends because they were both members of Congress and served at the same time. And now, they both have Congressmen-wives, Aris with Vanvan and Samsam with Rhea Mae.
When I closed my narrative with a sentence that Gov Aris is doing better than Art Yap, he laughed and said he was surprised at Gov Aris’ victory over Art Yap.
And I retorted that giluwa na gyod sa mga Bol-anon si Art Yap, gitabangan na gyod siya og papahawa sa Bohol.
Ah, tungod pod to sa imong column, he said.
Ha, unsay tungod sa akong column? How did you know about that, I asked in succession.
And he said – tig-basa man god kos imong column.
And that was that. And he left, smiling.
Me, I was dumbstruck and I could only shake my head in surprise.
* * *
Who would have thought that the political dynasty that lorded over the town of Valencia for 36 years would be the same family that would be practically “stealing” the resources of the town for the same period and depriving the town coffers of financial resources in the process?
Tiaw bay 36 ka tuig sila nga nagdumala sa lungsod unya wa magbayad sa husto nga kwentada sa tubig sulod sa maong gidugayon?
As I said in my previous column, prior to the 2022 local elections and going back 36 years, tag 200 pesos ray ilang bayad sa konsumo sa tubig matag bulan. Unya pagka-human sa piniliay kay napildi man ilang kandidato, nagdali-dali og parehistro sa ilang metro sa tubig unya gikan sa 200 miabot dayon og 1500 ang gibayad matag bulan.
Unsay buot ipasabot niini?
* * *
Kanang magbayad ka og 200 pesos matag bulan, masabot ra na sa mga balay nga gamay lang unya gamay ra pod ang konsumo sa tubig.
Pero kon commercial establishment na, sama sa hospital, morag lisod na gyod pod tingali katuhoan nga tag-200 ray konsumo sa tubig matag bulan.
Bisan gani ang 1,500 nga bayad sa tubig matag bulan, lisod katuhoan kon maghisgot ta og hospital kay dako baya ang panginahanglan sa tubig sa maong negosyo. Manglimpiyo kada adlaw sa tanang lawak ug kasilyas sa hospital, mag-sterilize, mag-gamit og ice plus pirmi pang manglaba sa mga ginamit sa hospital.
Anyway, giutingkay na ang maong isyo og magpaabot na lang ta nga mogawas na gyod ang kamatuoran.
* * *
Matod pa sa atong nakutlo, dako ug kalabotan ang mga naglingkod sa Treasurer’s Office sa maong lungsod.
Ngano man?
Kay matod pa, sila-sila ra pod ang magbuot kon pila ang ilang kubrahon gikan sa maong pamilya sa ilang konsumo sa tubig matag bulan.
Nagbuot-buot lang ang Treasurer sa kantidad nga kobrahon, matod pa.
Lisod tugkaron kining maong eskandalo pero aduna nay mga tinugyanan nga nag-ukay sa mga records.
* * *
Mobalhin ta sa laing eskandalo.
Matod pa, adunay kontrata o MOA nga gipirmahan ang kanhi Mayor sa Valencia ug ang Globe telecom bahin sa komunikasyon, apil na ang pagtukod sa mga towers.
Ang nakaparat kay dunay daghang kataw-anan.
Una, kon gipirmahan sa Mayor ang kontrata sa Septiembre 2021, naunsang pagka-unsaa nga ang enabling resolution sa Sanggunian diha na man migawas sa Oktobre 2021 o usa ka bulan human pirmahi ang kontrata.
Buot ipasabot, sa panahon nga mipirma ang Mayor, wala siyay pagtugot gikan sa sanggunian sa lungsod. Diha na migawas ang pagtugot human mapirmahi sa mayor ang kontrata.
Ikaduha, daghan ang naglibog nganong ang LGU Valencia ray pirmi gagasto para sa maong kasabotan pero wala gyoy nakita o nakuhang kaayohan ang lungsod.
Gibayad kaha sa Globe ang maong mga kantidad?
Unsay gilatid sa balaod niini?
Matod pa sa Philippine Constitution, “No money shall be paid by the Treasury except in pursuance of an appropriation made by law.”
Buot ipasabot, dili mogawas ang kwarta gikan sa Municipal Treasurer gawas kon dunay appropriation gikan sa sanggunian.
Ang pangutana mao kini – gisabotan ba sa konseho ang maong kagastohan og miuyon ba sila?
Ikaduha, aduna ba silay gipasa nga ordinansa mahitungod sa maong kagastohan?
Kon wala, ang Mayor ug ang Treasurer ray manubag.
Kon aduna man gani ordinansa pero mahulog kini og kasabotan nga grossly disadvantageous to the government, daghan ang manubag niini.
Kinsa man?
Ang tanang mipirma sama sa Mayor, mga konsehal, apil na ang vice mayor, accountant, treasurer ug uban pa.
* * *
Mao kini ang mga nadiskobrehan karon human utingkaya ang mga records sa lungsod.
Daghan ang nagtuo nga aduna pay daghan nga mga kahiwian o pangurakot nga madiskobrehan sa umaabot nga mga adlaw, labi na kay isog na nga mosulti ang mga nagtrabaho sa munisipyo sa ilang nahibaw-an kay dili na man sila mahadlok sa kanhi mayor ug iyang pamilya.
Gawasnon na sila motug-an sa ilang nahibaw-an nga mga binuang sa kanhi mayor nga matod pa, nagplano na sab kuno nga mobalik og lansad.
Pagka-bibo ba oy.
* * *
Sa dihang wala pa molihok si Gov Aris Aumentado, hilabihan ka mahal ang presyo sa isda sa merkado.
Sayon na kaayo mo-presyo og 260 ngadto sa 350 ang matag kilo sa isda.
Unya kon hangyoon nga ipaus-os, mobalibad kay mahal kuno ang krudo, mahal ang palit ug uban pang pasangil.
Apan sa dihang milihok na si Gob Aris sa iyang Isda Program og nagdala og mga baratong isda gikan sa Zamboanga, kalit lang mius-os ang presyo sa isda.
Gikan sa 260 ang kilo sa tamarong, nahimo na kini nga tag-150 to 160 na lang ang matag kilo.
Kon imong obserbahan, malampuson ang gihimo ni Gov Aris kay napaus-os dayon niya ang presyo sa isda.
Pero ang katingad-an, ngano nga ang isda gikan sa Zamboanga nga ibaligya sa Bohol mas barato pa man kay sa isda nga gikan sa mga mangingisdaay sa Bohol? Kon imong kwentahon, mas layo ang Zamboanga unya ibyahe pa gyod kini.
Kon imong kwentahon, mahimo diay ius-os ang presyo sa isda.
Kon imong dugangan pagkwenta, dili sila gusto sa gibuhat ni Gov Aris maong ilang gidali-dali pagpaus-os ang presyo sa isda.
Kon imong padayonon pagkwenta, wala sila mo-respeto sa programa ni Gov Aris ug gusto nila sukdon asa taman ang pasensiya ni Gov Aris.
Buyno, mahibaw-an ra karong pipila ka adlaw kon unsa gyod ang mahitabo niini.Abangan.
