NIADTONG Hunyo 12, 2024, ang mga technical personnel gikan sa Department of Agriculture Region 7 pinangulohan ni Science Research Specialist II, Cecile Opada, ug Office of the Provincial Agriculturist nipahigayon og ground validation exercise sa pipila ka mga lungsod gikan sa Panglao paingon sa Ubay agi sa coastal road.
Ang ilang obserbasyon naglangkob sa mga lungsod sa Lila, Dimiao, Garcia Hernandez, Duero, ug Candijay. Namatikdan sa grupo ang kakulang sa mga kalihokan sa pag-andam sa yuta sa National Irrigation System ug Communal Irrigation System sa mga lugar nga gidumala sa National Irrigation Administration (NIA).
Hangtud sa 11:00 AM, ang kalangitan sa dapit kay kasagaran katag nga pagpanag-um ngadto sa madag-umon. Bisan pa, ang Capayas Dam ug Bayongan Dam nakasinati sa kritikal nga ubos nga lebel sa tubig, nga nagpugong sa pag-awas sa tubig ug nag-una sa pagkalangan sa pagpagawas sa tubig sa irigasyon, sumala sa mga talaan sa NIA.
Walay seedable clouds ang naobserbahan sa mga target nga lugar niining panahona.
Pagka-udto, namatikdan sa Bureau of Soils and Water Management ug Philippine Air Force personnel nga nadestino sa Operation Center sa DA nga nag-anam og kadaghan ang panganod sa Carmen, Candijay, Pilar, Dagohoy, San Miguel, Bilar, Batuan, ug Balilihan.
Usa ka cloud seeding nga operasyon nagsugod sa 1:07 PM, nga miresulta sa malampuson nga pag-ulan sa kadaghanan sa mga target nga lugar pipila ka minuto pagkahuman sa pagsabwag sa mga asin sa kawanangan. Natapos ang operasyon alas 2:12 sa hapon, diin natala ang ulan hangtod alas 4:10 sa hapon duol sa Carmen, Bohol.
Atol sa usa ka site visit sa dalan sa Batuan agi sa Hanopol, Balilihan, nasugatan sa grupo ang usa ka mag-uuma nga naggamit og carabao alang sa pag-andam sa yuta. Gi-report niya nga ang katapusan nga pag-ulan nahitabo kaniadtong Hunyo 10, 2024, tungod sa usa ka low-pressure nga lugar.
Naglaum ang mag-uuma nga magpadayon ang cloud seeding aron masiguro nga makompleto niya ang pag-andam ug pagtanum sa yuta sulod sa Hunyo.
Sa Bilar, tupad sa Batuan, dul-an sa 100 ka ektarya nga yuta ang giandam, diin ang mga mag-uuma migamit sa tubig gikan sa tinubdan sa suba nga nagpabiling lig-on bisan sa panahon sa El Niño.
Dugang pa, gibana-bana nga lima ka ektarya duol sa Pamacsalan River, nga nagsalig sa Malinao Dam, ang natamnan na.
Naobserbahan usab ang pag-ulan sa Dagohoy, Sierra Bullones, San Miguel, Bilar, Batuan, Carmen, Balilihan, Sagbayan, Sevilla, Catigbian, Loon, ug Tubigon, nga nagdala og hinabang sa mga apektadong agricultural areas.
Cloud seeding does not create rain but only induces it, as what Opada explained “mura tag nagpahinog og mangga, kung naa kay napulo ka mangga, pugson nimo og pahinog, napulo ra gihapon ka mangga ang nahinog, dili madugangan or wala ta nag create og lain nga mangga.”
Ang probinsiya, ubos sa state of calamity tungod sa El Niño phenomenon, bag-o lang nakahiagom og P458,744,648.33 nga kadaot sa agrikultura.
Samtang, ang Komiteng Pang-agrikultura, pinangulohan ni Board Member Lucille Lagunay isip chairman sa komite, nagpahigayon ug tigom sa SP Pre-session Hall aron hisgutan ang pagka-epektibo sa cloud seeding, gisuportahan sa panukiduki ug siyensya. Ang mga eksperto gikan sa El Niño Task Force nagpresentar ug factual data sa cloud seeding, nga gi-validate sa field results, nga nagpakita sa success rate nga 86 ngadto sa 88% sa pagpamenos sa huwaw o El Niño.
Si Opada sa DA, mipasabot sa hingpit nga proseso sa cloud seeding operations (CSO) ug ang tabang sa DA sa mga mag-uuma. Giklaro ni Opada nga niadtong Enero 30, 2024, ang DA, pinaagi sa Bureau of Soils and Water Management (BSWM), mipresentar og status report ug scientific explanation ngadto kang Presidente Ferdinand Marcos Jr. Human niini, gi-clear ang DA-BSWM aron mapagawas ang pundo. Kung walay clearance gikan sa Office of the President, dili unta mapagawas sa DA Budget Officer ug Accountant ang pundo nga i-download sa Provincial Government of Bohol (PGBh).
Si Larry Pamugas, Acting Head sa Office of the Provincial Agriculturist, niingon nga ang cloud seeding maoy usa sa naandang interbensyon sa probinsiya alang sa El Niño. Gani, kini ang ikaunom nga cloud seeding nga gihimo sa probinsiya.
Gipresentar usab ni Jocel Mendoza sa BSWM ang lain-laing mga himan nga gigamit sa ilang team sa pagmonitor kanunay sa cloud formations sa Bohol. Dili sila molupad nga dili una susihon kung adunay bisan unsang mapugas o tabunok nga mga panganod. Kung mahibaw-an na nila ang posibleng seedable clouds, ilang kontakon ang gibansay nga cloud spotter sa local government unit (LGU) aron makompirmar kon makita ba ang panganod sa lugar.
Si Leonard Samar sa PAGASA nitaho nga ang pag-ulan sa Bohol sa Hunyo mas ubos sa normal. Kasagaran, ang Bohol makadawat og 155mm nga ulan sa Hunyo, nga nag-aberids ug 5mm kada adlaw sulod sa 31 ka adlaw. Hinuon, ang datos sa PAGASA gikan Hunyo 1 hangtod 12 nagpakita lang og 4.66mm nga ulan, itandi sa gipaabot nga 62mm sulod sa 12 ka adlaw. Namatikdan ni Samar nga ang gibanabana nga bagyo dili posible nga moigo sa Central Visayas. Iyang gipasiugda nga, bisan pa sa advisory sa PAGASA niadtong Hunyo 4 nga nagdeklarar sa pagtapos sa El Niño, ang epekto niini nagpadayon, nga nagkinahanglan sa cloud seeding.
Si Dr. Anthony Damalerio, Hepe sa Provincial Disaster Risk Reduction and Management Office (PDRRMO), hugot nga misuporta sa rekomendasyon alang sa cloud seeding isip interbensyon sa El Niño phenomenon.
Gipresentar usab ni NIA-7 Engineer Evelina Putong ang kasamtangang lebel sa tubig sa mga dam sa Bohol, diin gisaligan sa mga sistema sa irigasyon, ug miuyon nga ipadayon ang mga operasyon sa cloud seeding.
Gipasiugda sa tigum nga dili lamang ang mga yutang pang-agrikultura kon dili lakip na ang palibot sa Bohol, ilabina ang 59,558 ka ektarya nga kalasangan ug 16 ka watershed, nanginahanglan ug tubig sa ulan.
Si Jovencia Ganub, Hepe sa Bohol Provincial Environment Management Office (BPEMO), nipadayag sa iyang kabalaka sa panginahanglan sa kalikupan sa dugang ulan. Gihisgotan niya nga ang kagamhanang probinsiyal nag-amuma og 200,000 ka mga seedlings sa mga nursery, ug nangayo og tabang sa Bureau of Fire Protection sa paghatod og tubig aron makasustiner ang maong mga seedling, nga giandam alang sa mga kalihokan sa pagpatubo sa mga kahoy sa probinsiya.
Ang Philippine Air Force nakadawat og mga komendasyon gikan sa komite tungod sa ilang maisugon nga paningkamot sa pagpahigayon og cloud seeding. Gipasabot ni Msgt. Jordan B. Oberez, SSgt. Mark Harold S. Lictawa, Sgt. Jiggs O. Gonzales, ug AIC Angel Charles M. Panganiban ang tanan nagpamatuod sa ilang pasalig sa pagpadayon sa cloud seeding operations ug pagtuman sa ilang misyon sa Bohol.
Si Provincial Administrator Asteria Caberte nagpasiugda sa pagpadayon sa cloud seeding operations aron maminusan ang epekto sa El Niño. Aktibo siya nga mitanyag ug cost-benefit analysis ug usa ka pagtuon sa opportunity cost sa dili pagpadayon sa cloud seeding.
Ang Committee Vice Chair, Board Member Nathaniel Binlod, namahayag, “Ang tabang nato sa agriculture, lahi atong mga interventions, budget for cloud seeding, budget for fertilizer, sa mga subsidies nato, tanan, klase-klase ang atong tabang sa mga mag -uuma. So kini daku ning tabang nato sa mga mag-uuma ang cloud seeding program.”
Ang mga interbensyon sa kagamhanang probinsyal sa Bohol, pinaagi sa cloud seeding, makatabang sa mga mag-uuma sa pag-andam sa yuta ug irigasyon alang sa ting-ulan nga panahon.
Kini nga lakang maoy prayoridad ubos sa Strategic Change Agenda ni Gobernador Aris Aumentado, nga gitumong sa pagkab-ot sa climate-smart ug resilient agriculture sa unang UNESCO Global Geopark sa Pilipinas. (RTB)
