“Pirmi nga mag-una”

UNSA may tumoy aning gihimong imbestigasyon sa Captain’s Peak Resort nga daghan na man ang nakisawsaw?

This was the question raised by my friend following the series of presscons by the SILG, SENR and even the Ombudsman.

The probe is not limited to these 3 guys.

Hasta pod ang senado, miapil sab.

So balik pangutana, unsay tumoy aning tanan?

Mahunong ug mahilom lang na tanan kon duna nay makasohan.

* * *

Obviously, they smell blood and somebody has to be put, and displayed for public consumption, in the sacrificial altar of public opinion.

Especially so that the timing is very right.

Duol na baya ang piniliay sa pagka-senador, pagka-kongresista ug uban pa kay sa sunod tuig na baya ang piniliay.

So nindot kaayo nga pirmi ma mention ilang pangalan kay kon balik-balikon pagpagawas, dako kaayo og epekto sa name-recall sa sunod tuig.

* * *

Dunay angay tarongon og storya.

Kon ang mga turista moanhi sa Bohol kay motan-aw sa Chocolate Hills, kasagaran mahitabo, ang ilang agian kay mag-Loboc River Cruise, adto mokaon daan, then deretso sa Carmen.

Yes, moadto sa Carmen ug dili moadto sa Sagbayan, kon motan-aw sa Chocolate Hills.

Of course, those hills in Sagbayan are still part of the 1,776 Chocolate Hills but the ones in Carmen, Bohol are the most popular, and the usual destination, of tourists who want to savor the wonderful site of the choco-like mounds covering at least 5 municipalities in Bohol.

In fact, ang gi-market sa mga tour guides, travel and tour operators, apil na ang provincial ug national government  nga Chocolate Hills mao ang mga hills sa Carmen, Bohol, ug dili ang mga hills sa Sagbayan.

* * *

Most of the lands covered by the Chocolate Hills area have been issued land titles, long before the Expanded NIPAS law, including the UNESCO Global Heritage Site declaration.

In other words, these are privately-owned, not publicly-owned.

We should remember that the law not only protects and respects, but also guarantees, the absolute right of the owner of the land to make use of and enjoy his property.

So kon tag-iya ka og yuta, unya gabayad ka og buhis sa maong yuta, unya gusto nimo pahimuslan ang turismo sa Bohol, siyempre, mangita ka og paagi nga maka-market pod ka sa imong yuta.

Dili na man nimo ma-market as “chocolate hills” kay tua man tanan sa Carmen, ang usual nga mahitabo kay mangita ka og “gimmick” aron dugokon pod sa mga bisita ug turista ang imong negosyo.

Mao tingali toy rason nga nakahuna-huna og tukod og slides and swimming pool and tag-iya sa Captain’s Peak Resort.

Ang problema lang kay – walay ECC, wa pod tingali matambagi og maayo sa designer nga kon mahimo, mo-jive ra pod sa nature ang color sa iyang resort, dili kanang color nga siga kaayo sa mata.

* * *

Matod pa, ipa-demolish daw.

Suskong sayona ra mosulti nga ipa-demolish noh.

Sayonan kas gasto?

Unya kon i-demolish, mabalik pa diay tong naguba na?

The thing is – damage has been done. And it cannot be undone anymore.

* * *

Daghanag intriga ang Bohol Loop noh?

Ang intriga kay naghaguros kuno sa kakusog ang mga loopers unya dunay na-disgrasya.

Mao nay nakalisod diha.

Kon magpadagan sila og kusog, daghan mo-reklamo.

Kon magpahinay pod sila, daghan gihapon mo-reklamo kay makabalda man sa traffic.

The thing is – right from the start, wa gyod gahuna-huna ang mga loopers nga madisgrasya, in fact, mona-mona ana nilag ampo nga ilikay sila sa disgrasya samtang nag-Bohol Loop. Ang problema lang kay kon paspas na ang dagan sa nag-una, mosunod pod ang tanan og padagan og kusog.

Mao nang maghaguros na, makabuak nas dunggan paminawon ang ilang tambutso sa kakusog sa dagan.

Kini silang tanan nakalimot sa usa ka butang – bisag unsaon nila og pakusog, dili ug dili gyod sila makaapas sa karsada.

Pirmi gyod nang mag-una.

Gets?