GOING around the different hospitals that are province-owned and managed, and one would easily get the impression that there is something wrong with the country’s health system.
In one of the hospitals that I visited recently, I saw a dilapidated building that badly needs repair and refurbishment. Don’t ask me which hospital or which place, that is not important.
Anyway, kon tan-awon pa lang nimo sa gawas, morag di na ka ganahan mosulod. Kon duna kay sakit, morag lisod or dili gyod ka maayo tungod sa kamaot sa kondisyon nga imong sudlan.
Pagsulod na, susmariosep, mga opisinahan ra akong nakita so I was surprised to see nga tua diay sa gawas ang mga pasyente. Wa dayon nako makita kay gikan mi-parking, mideretso ra man mi og sulod sa “ospital.”
It was only when we went out for lunch that I saw the patients.
Gi-koral og sako nga plastic like curtain unya ang atop sako nga plastic sab and there is definitely no privacy.
Unsaon man kaha nimo pagka-ayo sa imong sakit ana oi. Hibalihang inita kaayo ang maong lugar.
* * *
The stark reality is this – dali ra kaayo ang gobernador naka-pamalit og mga muwebles aron maanindot ang iyang opisina pero dili makahatag og ayuda sa mga ospital aron molambo ang maong ospital.
Kahinumdom pa mo og kinsa tong dako kaayo og gasto para manindot ang iyang opisina pinaagi sa pagpalit og mga mahalon nga mga gamit?
Kon di mo kahinumdom, please recall nga nagpiti-piti sa Facebook ang atake og banat sa dihang nahibaw-an nga ang opisina sa gobernador migahin ug migasto og pipila ka milyon para office furnishings.
Unya nagminaro ang gobernador kay wala mo-pirma ug ang iyang provincial administrator ray gipa-pirma sa purchase order.
Anyway, sagdi lang kay gikasohan na man ang maong gobernador og kasong pangurakot.
* * *
While talking to the doctors, I asked them if they also experienced the sad experience of a chief of hospital who submitted a list of items that are needed in the hospital, foremost of which are hospital equipment, drugs and medicines.
Instead of using the list recommended by the physician, the Governor thru the Provincial Administrator said that they would buy this and that, or something that was already in the list prepared by the PA, and not really included or related in the list submitted by the physician.
Naunsang pagka-unsaa nga imbes kami ang nahibawo og unsay gamitonon ug kinahanglan sa among ospital, sila na man hinoon ang magbuot og unsay among paliton para sa ospital?
Ang resulta, mipalit ang probinsiya ug mga himan ug mga tambal nga dili namo magamit o gamiton. Gausik-usik lang lagi, the physician told me.
Upon hearing this, the doctors said ingon ana gyod na sukad pa sa una.
Susmariosep.
* * *
Can you imagine receiving an order from the capitol requiring you to attend a meeting and to bring along a list of items to be procured?
Natural, mag-inventory gyod dayon ang doktor in consultation with his staff, then come up with a list of items to be procured.
By the time the doctor attends the meeting, he brings along an inventory of equipment, current of course, with pakapin nga request for the procurement of some badly needed items.
While they are experienced enough not to expect 100% nga paliton gyod ang ilang gi-request, pero at least nag-expect pod sila nga ang ilang recommendation maoy basehan sa pagpalit sa probinsiya.
Pero duna diay game plan ang gobernador ug ang iyang PA.
Aduna pod diay silay gigama nga list of items to be procured kay human na diay lutoa ang maong transaksiyon, naa na diay supplier, naa na diay budget ug nakuha na nila ang ilang kikik.
Igo lang intawon sa pagdawat nga way bisan gamayng reklamo ang mga chief of hospitals sa bisan unsa nga ihatag sa probinsiya.
Anyway, at least gikasohan na og pangurakot ang maong gobernador.
* * *
Tungod kay wala ug tuo man ang pangutang nga gihimo sa gobernador, siyempre nahurot gyod ang budget para sa hospitals.
Kulang ug dili kompleto ang mga himan ug kahimanan sa mga hospitals sa mga kalungsoran, plus lutoon pa gyod ang tanang transaksiyon sa pagpamalit og mga himan, dili katingad-an nga magulang lang sa clinic ang mga hospitals.
Kon dunay madisgrasya, deretso na lang dayon sa mga hospitals sa siyudad kay dili man makahimo og atiman ang mga hospital sa mga kalungsoran.
Mao kana ang hinungdan ngano nga magdasok ang mga pasyente sa mga hospital sa siyudad.
Kon imong tan-awon ang maong mga hospital, makita dayon nimo nga duha ka pasyente ang naghigda sa usa ka higdaanan.
Mag-ambihas na lang intawon aron masud sa usa ka higdaanan ang duha ka pasyente.
Tungod sa pangurakot sa gobernador, wagtang na lagi dayon ang gitawag og social distancing oi bisan sa sulod sa hospital.
Sa akong giingon sa unahan, maayo na lang nga gikasohan na og pangurakot.
* * *
One doctor said he is expecting the arrival very soon of a dialysis machine for the hospital.
When asked what are included in the package, the doctor said only the dialysis machine, nothing more.
What about the peripherals, and all that?
Wala, not included, the doctor answered.
So dili diay ninyo magamit ang dialysis machine, he was asked.
Dili pa magamit kay mangita pa mi og budget para ana, he explained. Asa man mo mangita, he was asked.
Wa pa mi kabalo basta mangita pa mi, basin makatabang among mayor anang problemaha, he added.
Kon dili makatabang, he was prodded.
Aw, wa gyod mi mahimo, mag-standy ra nang dialysis machine dihas daplin ug maghulat pa mi nga makakitag budget para peripherals, he reasoned out.
Aguyyyy, wa ra diay gihapoy hinungdan bisan nakadawat mo og dialysis machine?
Mao gyod na ang mahitabo, he retorted.
Pero, naanad na man mi ana maong di na mi matingala, he added.
Kanang mo-hural ang mga hinampak nga mga opisyal nga moalagad ug mo-serbisyo sa katawhan, asa kahang dapita ana ang ilang gituman?
