“AKONG sulbaron nang problemas droga sa tulo ka bulan”. Wa masulbad. “Akong sulbaron na sulod sa unom ka bulan”. Wa gihapon. “Akong sulbaron sa usa ka tuig”. Wa gihapon masulbad. “Akong sulbaron sulod sa akong termino”. Ambut sa langaw pilay edad sa ok-ok! Istoryahe.
Karon, daghang balita bahin sa droga. Milyon-milyon ang balor sa nasakpan. Ang mga fanatic sa niaging administrasyon moingon nga nibalik kuno ang droga. Unsay nibalik? Wa man mawa. Wa mobalik. Diha ra gihapon, kay wa baya masulbad. Daghan lang gipamatay. Tsk tsk.
Segun sa usa ka tinubdan, bisan sa bukid dinhis ato dunay mga mag-uuma nga naggamit og Shabu. Nangutana kog maka-afford ba diay sila ana nga mahalon nga bisyo. Tubag sa tinubdan, tag 500 pesos ang kada sachet ug ila kining bahin-bahinon ug gamiton sa makadaghan.
Kon mapamatud-an ang police ug media reports nga dihay party drugs nga gigamit sa pagkamatay sa Flight Attendant nga si Christine Dacera didto sa usa ka hotel sa Metro Manila niadtong tuig 2021, kini mo-confirmar sa atong teorya nga dinhis atong nasud ang mga tiggamit og droga anaa sa nagkalain-laing sektor ug wa moila og kabus o dato, mag-uuma man o mangingisda o flight attendant sa eroplano sama niadtong mitambong sa New Year’s party diin namatay si Dacera. Busa, di ta makatudlo-tudlog pamasangil sa uban kay ang mga tiggamit anaa man bisan sa atong mga sektor mismo.
Ang unang ulohan ning atong lindog karong semanaha unta, Ang Sosyolohiya ug Matematica sa Droga. Kana tungod kay daghang mga isyu nga naglimin ning maong suliran nga angayang hatagag igung pagtagad aron malamdagan ang hunahuna sa katawhan.
Didto sa Canada, pananglitan, legal ang Medical Marijuana. Mahimong mapalit sa mga botica. Ang usa nako ka pag-umangkon nga nagpuyo didto miingon nga tungod kay ang ubang tiggamit sa maong droga allergic man niini, ang gobyerno mipalit ug mi-apud-apud sa libreng tambal alang kanila. Ingon niana ka broad-minded ang ilang gobyerno; ug kana tungod kay ang mga botante didto buotan pud ug padayong nagsuporta sa mga pinili bisan wala palita ang ilang boto. Wa usab sila magpakabuta-bungol sa mga isyung katilingbanon. Di pud sila magpailad sa mga fake news ug propaganda.
Dinhis atong nasud, matud sa Philippine Drug Enforcement Agency ang usa ka kilo sa Metamphetamine HCL o Shabu nagkantidad og 6.4 Million Pesos. Og tungod kay ang usa ka kilo 1000 grams man, atong makwenta nga ang presyo sa usa ka gramo 6,400 Pesos. Busa bisan ang Shabu gitawag nga “poor man’s cocaine”, kinsa may kabus nga maka-afford pagpalit niini? Nangutana kita sa mga tinubdan.
Kinsa may mopalit? Pila man ka tawo ang tigpalit? Matud sa usa ka tinubdan, kini gibaligya pinaagi sa sachet nga nagkantidad og 500 Pesos matag sachet aron makapalit na bisan ang mga mag-uuma ug mangingisda. Sa atong tinamban nga pagkwenta, 6400 bahinon sa 500 mokabat og 13 ka sachet sa matag gramo. Pilo-piloon sa 1000, busa, sa matag kilo sa Shabu adunay labing menus 13,000 ka mga tawo ang mogamit.
Sa usa lang ka kilo sa Shabu nga i-apud-apud sa atong probinsya, aduna nay, labing menus, 13 mil ka mga Bol-anon nga tighit-hit niini. Apan usa ra kaha ka kilo kada probinsya? Kinsa guy nagpatonto nianang istoyaha nga ang problema sa droga dinhis atong nasud sulbaron lang sulod sa 3 ka buwan, 6 ka buwan, 1 ka tuig, o 3 ka tuig? Kadtong nituo sa maong propaganda nalingla lang. Ang nakapait pa gyud kay, hangtud karon, di sila moangkon nga nalingla sila.
Adunay mga nasud diin ang droga, o bisan ang pagpamaligya sa sexual favor, gihimong legal. Didtong mga dapita walay pinatyanay. Ang negosyo hapsay ug gibantayan og maayo sa mga awtoridad. Ang kahimsug sa katawhan giprotektahan ug gipatunhay. Wa ta mag-ingon nga mao kanay atong adbokasiya.
Ang ato lang untang gusto nga ang atong mga botante maka-amgo na. Di na unta sila magpalingla sa pagpili sa mga lideres. Di na unta sila daling motuo sa mga nindot og pasalig nga kuno dali rang sulbaron ang mga suliran sa atong nasud. Bakak na. Ug ayaw pud hikalimti ang giingon sa eksperto nga si Dr. Raquel Fortun, nga ang bino usa usab ka matang sa droga. Busa ang mga palahubog, mga adik pud.
