Ni Rey Anthony Chiu
KINAHANGLANG angkonon sa tanan nga ilaha usab ug dili lang sa mga tinugyanan sa kagamhanan ang programa sa pagpugong sa pagkuyanap sa rabies sa iro ug pagtakod niini ngadto sa tawo.
Kini maoy minglutaw nga aghat sa Kapihan sa PIA nga naghisgut sa kasamtangan nga kahimtang sa rabies nga karon, ming-usig na usab human sa pila n aka tuig nga giisip ang programa sa Bohol nga apil sa mga labing banggiitan.
Niadtong 2011, natunolan ang Bohol sa pasidungog gikan sa Global Alliance against Rabies Control ug sa prestihiyosong Galing Pook Awards tungod sa talagsaon nga pagpatuman sa kampanya batok sa rabies.
Niadtong panahona, ubos sa suporta ni kanhi Gobernador Erico Aumentado, nakuha sa Bohol and duh aka sunodsunod nga tuig nga walay kaso sa rabies sa hayop man o sa tawo, butang nga epekto sa subsob nga kampanya nga aktibong giapilan sa katawhan ug sa kagamhanan.
Community driven ang programa, pahinumdom pa ni Provincial Veterinarian Dr. Stella Marie Lapiz, kinsa usab maoy executive officer sa gobernador sa kampanya batok sa pagpugong sa rabies sa mga hayupan.
Niadtong panahona usab, nakab-ot sa Bohol ang kapin sa 80% nga pamakuna sa tanang iro nga gibuhi dinhi sa Bohol.
Tungod sa kaimportante sa pamakuna nga maoy labing epektibo nga panalipod sa mga iro nga dili matakdan sa rabies, gilibre pa niadto sa kagamhanan ang mahal nga bakuna.
Human sa pipila ka tuig, nahukman nga samtang nagkunhod ang bakuna nga hatag sa kagamhanan, nahimo ang bahinay sa pagpalit sa bakuna: ang katunga sa kadaghanon nga gikinahanglan subay sa rehistradong iro, tubagon sa Kagamhanang Probinsyal, samtang alng laing katunga, abagahon sa lungsod og sa barangay.
Importante usab nga ang barangay maghimo sa pangpangrehistro sa mga iro, ug pagpatuman sa balaod nga wala nay iro nga buhi-an ug wala sa epektibo nga pagkontrolar sa tag-iya niini.
Segun sa balaod, matag higayon nga ang iro, madakpan nga naglatagaw sa dalan, multahan ang tag-iya og P500, ug kon ang iro makapaak, ang tag-iya moapil sa pagpangabaga sa balayranan sa pagpatambal.
Hinuon, dala tingali sa pandemya, karon, halos naglisud na ang Bohol sa pag-abut sa 50% nga pamakuna sa kapin kon kulang 200 mil ka iro nga nia sa Bohol, matud ni Lapiz.
Dinhi, iyang gipahinumdom nga ang pagbuhi og iro, nagtaban sa hikot sa responsibilidad sa pagpakaon ug pagpa-inom niini og sakto, paghatag og luwas nga silonganan, ug pag-atiman niini kon masakit.
Kon ang tanan nga namuhi og iro, naghimo pa sa ilang gimbuhaton, hayan wala na kitay problema, pasupot sa beterinaryo nga nagpatabang usab sa mga Barangay Livestock Aides sa pagpamakuna ug pagpangrehistro sa mga iro.
Sa pagdaghan sa mga iro niining panahona, daghan usab nga mga tag-iya nga nagpasagad, segun sa kasagarang makit-an nga mga latagaw nga iro nga mao nay kasagarang kina-ingnan sa disgrasya.
Tinabangay sa tanan, ug kinahanglan nga makasabut ang kadaghanan nga ang programa sa Rabies Control, programa nato nga tanan ug dili lang sa mga tinugyanan sa Provincial veterinarian ug sa Provincial Health, pasabut ni Lapiz. (RAHC/PIA7 Bohol)
